Maak een afspraak

Hoe jij je eigen succes saboteert ☹

Stelling

De mens is een raar en tegenstrijdig wezen dat niet kan omgaan met succes. Dat is een boude stelling die ik met alle plezier verdedig in dit blog. Ik begin met een stukje achtergrond (1), dan geef ik enkele voorbeelden van zelfsabotage uit de praktijk (2) en tot slot reik ik handvatten aan, hoe je los kan komen van de grond en kan gaan vliegen (3). Ik heb ontdekt dat de ideeën en principes die ik hier bespreek voor mij enorm bepalend zijn geweest in situaties dat ik faalde of juist succes had. Ik ben ervan overtuigd dat deze kennis enorm belangrijk is; helaas krijg je dit niet op school. Saboteer je zelf dus niet, door dit blog niet te lezen of stukken over te slaan, maar laat het tot je doordringen en stel jezelf de vraag tijdens en na het lezen: saboteer ik mijn eigen succes, ja of nee?

  1. Achtergrond

De rationele mens…

Nog niet zo lang geleden ging de economische wetenschap ervan uit dat de mens volstrekt rationeel handelt en keuzes maakt. Inmiddels weten we beter. De mens is in hoge mate een behoorlijk irrationeel wezen dat voor 95% wordt aangestuurd door zijn onderbewuste. Slechts 5% van we doen en denken is bewust en daarmee rationeel te noemen. Rationeel in de zin dat we denken dat we ‘in control’ zijn over onze beslissingen en ons gedrag. Dit sluit perfect aan bij de Griekse (later dus ook Westerse) denkschema’s die vooral dualistisch zijn en een onderscheid maken tussen lichaam en ziel. Het hoofd en het denken hebben gewonnen in onze maatschappij en daarom hebben we blind vertrouwen in onze capaciteiten op het gebied van analyseren, redeneren, formuleren van opties en ja, ook het maken van daaruit volgende ‘logische’ keuzes. Het was een prettige gedachte dat het zo werkt, ik geef het graag toe.

…is de controle kwijt

Inmiddels lukt het de Westerse mens steeds minder goed om vast te houden aan die gedachte. Hij begint namelijk in rap tempo de controle over zijn bewuste brein te verliezen, getuige het aantal burn-outs, verslavingen en psychische problemen waar mensen mee kampen. Hoe dat kan? De biologie is ons weer aan het inhalen. Het lichaam kan de enorme hoeveelheid prikkels die op ons af komen niet meer aan en gaat in staking. Onze ‘pratende hoofden’ worden hard gecorrigeerd door het lichaam dat niet meer wil. Logisch dat dit een tendens oplevert naar meer holistische benaderingen waarin lichaam en geest samengenomen worden en de mens weer in zijn geheel wordt aangesproken. De vraag of dit nu altijd en overal de oplossing voor is, laat ik in dit artikel onbeantwoord.

De drie breinen

De mens is dus niet alleen maar ratio(neel), maar ook gewoon biologie. Een verzameling cellen waarin naast genetische informatie, allerlei informatie is opgeslagen vanuit het verleden. Deze informatie wordt ons iedere seconde onbewust gepresenteerd door onder meer ons drievoudig brein. Het drievoudig brein is een aanduiding (vanuit NLP en delen van de neurowetenschap) dat ons brein is opgebouwd uit 3 delen die ons ieder op een eigen manier ‘aansturen’ zou je kunnen zeggen. Een deel wordt aangeduid als ‘het reptielenbrein’ dat hoofdzakelijk gericht is op overleven, voortplanten, territorium veroveren en reflexmatig handelen bij potentieel gevaarlijke situaties (vechten, vluchten of bevriezen). Een ander deel wordt benoemd als een ‘limbisch systeem’ waarin sociale interactie en het gevoelsleven een plaats hebben. Emoties functioneren binnen dit brein als een feedbackmechanisme (het voelt gewoon niet goed, dus..) Tenslotte is er de Neocortex dat vooral gelinkt wordt aan intelligentie en de mogelijkheid tot abstract en conceptueel denken. Hiermee kunnen we bijvoorbeeld ook plannen en vooruit denken.

Het drievoudig brein herkennen in je omgeving

Of je dit model nu wel of niet omarmt als waar, het is onmiskenbaar dat je mensen kent in je omgeving die gekenmerkt worden door een bovenmatige aansturing van één van deze 3 breinen. Zo is Donald Trump bijvoorbeeld iemand die voornamelijk door zijn reptielenbrein wordt aangestuurd. Hij gedraagt zich als een roofdier dat haarfijn aanvoelt waar de zwakke punten van de tegenstander liggen en kan zich tegelijkertijd maar heel moeilijk zetten tot meer emotioneel evenwichtige of rationele reacties, onder meer omdat voortdurend anderen bedreigd dan wel zich bedreigd voelt. De langste shutdown in de geschiedenis is daar een recent voorbeeld van. Wie wel eens een coachingsopleiding of cursus heeft gevolgd zal zich omringd voelen door mensen die bezig zijn hun limbisch systeem aan te spreken. Wat voel je, wat doet het met jou, welke emotie zit onder jouw gedrag, welke behoefte hoort daarbij? Als je naar de koningen van de Neocortex opzoek gaat, kijk dan naar de kaste van CEO’s en topmanagers. ’s Morgens 500 man ontslaan op basis van een rationeel argument en ’s avonds lekker een potje tennissen met vrienden? Natuurlijk kan dat, het staat immer los van elkaar.

Het is van belang hier iets van te weten en zelf eens na te denken wat jouw primaire besturingssysteem is en welke invloed dit mogelijk heeft op jouw persoonlijke besluitvormingsprocessen.

Terug naar de stelling

Goed, nu we dit weten gaan we terug naar de stelling: de mens is een raar en tegenstrijdig wezen dat niet kan omgaan met succes. De eerste twee zaken hoop ik inmiddels toegelicht te hebben. Raar in de zin van: niet eenduidig, niet zomaar in een hokje te plaatsen; eerder in de betekenis van het Engelse rare. Tegenstrijdig in de zin dat de mens maar voor 5% rationeel en bewust is en voor het overgrote deel wordt aangestuurd door zijn onderbewuste waarin allerlei processen een rol spelen. Komen we bij het laatste onderdeel van de stelling: de mens kan niet omgaan met succes.

De gelukscurve mag niet omlaag

De hoofdreden hiervoor is dat ons onderbewuste primair gericht is op overleven en niet op steeds hogere vormen van succes, vrijheid en persoonlijke ontwikkeling. Wat we heel goed kunnen, is overleven en als dat enigszins lukt, proberen de meesten te houden wat ze hebben. De status quo handhaven. Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg. Je bewuste 5% kan je dus wijs maken wat je wil (ik word financieel onafhankelijk, ik begin voor mezelf, ik ga mezelf niet schuldig voelen als ik mijn leven vorm geef hoe ik dat zelf wil), het gaat waarschijnlijk niet gebeuren. Je onderbewuste wil dit namelijk niet. Succes vraagt namelijk om offers in het begin en brengt risico’s met zich mee. De gelukscurve gaat vaak eerst omlaag en dan pas omhoog. Het brein wil niet eerst omlaag, dus gebeurt er niets. Tenzij mensen in een crisis terecht komen (burn-out, ontslag, overlijden van een dierbare). Dan gaat de gelukscurve toch al hard omlaag en heeft het onderbewuste geen ‘argumenten’ meer om positieve verandering nog tegen te houden. Lees de verhalen maar van succesvolle mensen; heel vaak is er een aanwijsbaar kantelpunt in hun leven, een in eerste instantie negatieve trigger, die leidde tot een positieve kanteling met soms ongekend succes.

Gek hè, dat het zo werkt, maar geef toe, is het waar of niet? En zo ja, dan zou ik even goed op gaan letten vanaf nu, want ik ga je helpen om succes te omarmen zonderdat daar een crisis voor nodig is. Eerst geef ik een aantal herkenbare voorbeelden uit de praktijk, zodat het werkelijk gaat leven op welke gebieden een mens zichzelf kan saboteren en hoe hij dat doet.

  1. Voorbeelden van zelf sabotage uit de praktijk
  1. Je staat op winst, niet veel, maar toch, het is winst. Je wil het laten lopen, maar het sentiment draait heel eventjes. Het gaat een tikkie naar beneden. Je neemt het zekere voor het onzekere, je verkoopt. Resultaat: een heel klein winstje.
  2. Je staat op verlies. De verliezen lopen dagelijks op. Toch verkoop je niet. De markt gaat vast een keer draaien, het kan toch niet slecht blijven gaan? De daling versnelt. Je blijft zitten. Nog even sterk zijn. De paniek slaat toe, iedereen verkoopt. Ook jij drukt op de knop en gaat de markt uit op het aller slechtste moment. De volgende dag stijgen de koersen weer heel rustig en je blijft verslagen achter.

Hoe kan dit? Hoe komt het dat we winsten snel nemen, maar verliezen laten lopen? Dit heeft te maken met het principe van loss aversion. We houden niet van verlies, we houden niet van pijn. Het is wetenschappelijk onderzocht, het is waar. Een duidelijk voorbeeld van zelfsabotage.

 

3. Go, fly!

Doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg

 Uit de voorbeelden blijkt dat we onszelf op zo’n beetje alle gebieden van het leven kunnen saboteren. In plaats van vrijheid, gezondheid, financieel succes, een gelukkig emotioneel huis voelen veel mensen zich gevangen in hun werk, ervaren ze financiële stress deels door hun eigen keuzes, zijn hun emoties veelal negatief en worden diezelfde emoties bevochten met korte termijn genot zoals kaasbroodjes, dopamine-opwekkende activiteiten, vakanties, drank en statussymbolen. Per saldo levert dit niks op en houdt het ons aan de grond. Het is als de zwaartekracht die iedere keer als een mens op willen stijgen hem terugdringt naar de grond. Of zoals je moeder vroeger zei: doe maar gewoon, dan doe je gek genoeg.

We zijn ingesteld op schaarste, niet op overvloed

Wat nog niet gezegd, maar wel van belang is: je onderbewuste houd je aan de grond met de beste intenties. Je onderbewuste zoekt op haar eigen manier het goede voor jou. In een overlevingssituatie heel nuttig, maar in de huidige tijd van overvloed leidt dit tot een manier van leven waarin veel menselijk potentieel ongebruikt blijft. We leven hier in het rijke Westen natuurlijk ook in een unieke tijd. Ons brein is hier nog niet aan aangepast. We kunnen heel goed met schaarste omgaan, maar niet met overvloed. Iedereen die weleens het genoegen van een koud en warm buffet meemaakt, weet wat ik bedoel.

It is our light, not our darkness, that frightens us

 Bovenstaande zin komt uit een bekend gedicht van Marianne Williamson. Uit eigen ervaring weet ik dat dit waar is. Donkerheid en teleurstelling zijn we allen mee bekend.

Luister maar eens op een gemiddeld verjaardagsfeestje, er wordt wat af geklaagd en geroddeld. Het doet een mens op een bepaalde manier goed, zo lijkt het. Het heeft denk ik ook veel te maken met het diepe verlangen om bij een groep te horen. De groep is veilig. Afwijkende meningen of gedrag niet. Als je je hoofd boven het maaiveld uitsteekt… Precies!Iedereen die te succesvol is, te ondernemend, te vrij komt misschien alleen te staan. Dat is tenminste wat het onbewuste brein ons verteld. Succes leidt mogelijk tot jaloezie, tot onbegrip en daarmee wellicht tot eenzaamheid.

 Your playing small does not serve the world

 Het gedicht van Williamson wordt hiermee vervolgd. Je bewijst niemand een dienst door jezelf klein te houden. Sta op en laat zien wat je waard bent! Steek je kandelaar niet onder een korenmaatstaat erin de Bijbel. Laat je licht schijnen. Begraaf je talent niet in de grond, maar gebruik het en wees dankbaar. Staat ook in de Bijbel.

Vrij als een vogel

Als er één metafoor is die gebruikt wordt om het ultieme gevoel van vrijheid aan te duiden, is het wel vliegen. Het vliegen van een vogel, hoog in de lucht. Maar denk ook aan vliegen in een vliegtuig. Veel mensen hebben de ervaring als ze op 10km hoogte boven de aardkloot zweven dat ze vrij kunnen denken, dat ze los zijn van alles. Vele goede ideeën heb ik zelf opgedaan terwijl ik uit een vliegtuigraam naar beneden staarde en de aarde onder me door zag gaan. Misschien gaat de metafoor van het vliegtuig ook op als het gaat om los te komen van je onbewuste angsten en overtuigingen. Een vliegtuig heeft een lange startbaan nodig en ongelofelijk veel energie om los te komen van de grond. Eenmaal op hoogte lijkt het allemaal makkelijker te gaan.

Hoe doe je het?

 De gouden vraag zal voor velen zijn: mooi allemaal, maar hoe doe je dit nu? Hoe krijg je je brein zover dat het je niet langer saboteert? Hoe ga je om met die onbewuste angsten en krachten die je bij de grond willen houden? Een aantal handvatten.

Heel veel succes met oefenen. Fly like a bird! 

N.B.

Wil jij jouw verhaal met me delen? Graag. Stuur me een mail via leen@degroeiregisseur.nl. Ik kan niet overal op reageren, maar ik lees de verhalen altijd met veel plezier en het inspireert mij weer tot nieuwe blogs en nieuwe ideeën!

Vorige: 11 redenen waarom start-ups falen Volgende: Waartoe is een bedrijf op aarde?