Als er één waardeloos advies is wat je vaak hoort, is het wel: volg je gevoel! Een tijd geleden begeleidde ik een groepje mensen die aan intervisie deden en die nog jonger waren dan ik. Of iets ouder, maar die dan een flinke klap van de mindfulness-knuppel hadden gehad. Bij ieder probleem dat werd opgeworpen, hoorde ik steeds dezelfde drie personen lispelen: volg je gevoel! Ja, zei de inbrenger dan deemoedig, ja. Mooi, zei ik dan, maar wat voel je dan precies? … Geen idee eigenlijk.
Voordat er mensen nu onnodig wegklikken: ik ben allerminst tegen gevoel, maar het begrip heeft behoefte aan meer definitie. Ik raak bijvoorbeeld zelf altijd in de war van de campagne ‘rij met je hart’ van de overheid. Als ik met mijn hart rij, scheur ik met 180 over de linkerbaan met het dak open en de stereo vol aan. Toch heb ik dit weinig anderen zien doen. Daaruit leid ik af dat bedoeld wordt: gebruik je verstand en rijd als braaf huisvader veilig en rustig naar huis. Aha! Verwarrend. De overheid sprak mij niet aan op mijn primaire gevoelens, maar vroeg mij om af te stemmen op dat soort gevoel, waarin ook geweten, verstand, ervaring en zelfbeheersing een rol hebben.
Puur en alleen met je gevoel red je het dus niet, dat is een veel te wankele basis voor een goede beslissing. Een iets beter advies, dan “volg je gevoel” zou kunnen zijn: “stem ook af op je gevoel voordat je een beslissing neemt”. Laat het meewegen, ga er niet aan voorbij. Dat is een advies wat ik kan volgen. Wees menselijk. Je hebt gevoel, doe er wat mee. Schuil niet achter je feitenbastion, maar laat merken dat je ook naar binnen hebt gekeken.
Maar dan nog, gevoel heeft één heel belangrijke en nogal koppige eigenschap: ze gaat voorbij. Of je je nu boos, blij, verdrietig of bang voelt, het gaat voorbij. Je bènt namelijk niet je emotie, maar je ervaart die emotie voor een klein poosje. Vroeger hadden de mensen dat goed door. Ik slaap er nog een nachtje over, zeiden ze dan. Onbewust begrepen ze dat die nacht nog wel eens iets aan hun gevoel zou kunnen veranderen.
Een ander onderbelicht aspect van gevoel is dat gevoelens worden voorafgegaan door gedachten. Vaak zijn we ons dat niet bewust, maar het is wel zo. Je voelt je rot, omdat er een rottige gedachte aan vooraf is gegaan. Er zijn zelfs therapieën bedacht, zoals Rationeel Emotieve Therapie (RET), die negatieve gevoelens proberen om te buigen, door de negatieve gedacht die eraan voorafgaat te vervangen door een meer positieve gedachte.
Stel dat het waar is, dat gevoel wordt voorafgegaan, of bepaald, door gedachten. Als je dan tegen iemand zegt “volg je gevoel” zeg je dus eigenlijk gewoon volg je verstand, ofwel: denk na. Hmm… het wordt steeds ingewikkelder zo! Precies; het ìs ingewikkeld. Een strikte scheiding tussen gevoel en verstand is idioot en kunstmatig. Veroorzaakt door semi-wetenschappelijk denken waarin verondersteld wordt dat alles maar straffeloos op te splitsen is in zelfstandige begrippen. De dingen die we elkaar toewensen op dit vlak zijn dan ook vooral modieus van aard en wisselen door de tijden en generaties.
Wat kunnen we elkaar dan wel adviseren?
We kunnen elkaar helpen bij het nemen van een besluit door iemand te bevragen op zijn korte en lange termijnbehoeften. Zijn die in lijn met elkaar, of juist in tegenspraak als het gaat om het dilemma wat je inbrengt? Waar geef je nu voorrang aan? Is dit wat je echt wil?
Een eenvoudig voorbeeld:
Stel, je loopt in de stad langs de Bram Ladage en je buik zegt: ik heb trek in een grote patat oorlog. Wat doe je?
Als ik voor optie 1 kies, voel ik mij de komende 10 minuten heel gelukkig, maar daarna sla ik mezelf voor mijn hoofd dat ik me weer heb laten gaan. Als ik voor optie 2 kies, moet ik nu mijn korte termijnbehoefte even negeren, maar zal ik me door de tijd heen een stuk beter voelen, omdat ik aan mezelf heb aangetoond dat ik in staat ben voor mijn lange termijn doelen te kiezen.
Korte termijn geluk, lange termijn ongeluk dus, maar ook andersom!
Ach, het is niet makkelijk. Als je aan kind vraagt: wil je nu 1 snoepje of morgen 2 snoepjes, dan blijkt uit onderzoek dat het kind voor 1 snoepje gaat. We zijn dus primair ingesteld en knetter irrationeel op zijn tijd.
Volg je gevoel is dus te simpel. Wil je iemand echt helpen bij het nemen van een moeilijke beslissing, kom dan met iets beters. Maak iemand niet lui en hulpeloos door hem simpelweg naar zijn gevoel te verwijzen, maar help hem om zijn denkraam te vergroten. Maak het breder en groter, creëer perspectief en vraag door. Stimuleer iemand zelf een keuze te laten maken, zodanig dat de volgende vier zaken op één lijn komen te liggen: ik voel, ik denk, ik wil, ik doe.
En helpt dat allemaal niet? Dan kan de persoon in kwestie er altijd nog eens rustig een nachtje over slapen!